Fehim Ta?tekin: Kürtlerin esnek ve dinamik yakla??mlar? i?e yarad?

Fehim Ta?tekin ile iki hafta boyunca Irak ve Suriye Kürdistan’?nda dola?t?k, yetkililer ve halkla görü?tük. Ta?tekin y?llard?r bölgeye gidip gelen bir isim. Türkiye’nin önemli bölge uzmanlar?ndan biri. Kendisiyle son siyasi geli?meleri ve Rojava izlnenimlerini konu?tuk... “Rojava’n?n ya da Kuzey Suriye’nin üç farkl? dönemine tan?kl?k ettim. Ba?lang?çta ne yapmak istedikleri ya da kimin ad?na hareket ettiklerine dair ?üphelerle vard?. ABD ve Türkiye dahil Suriye’ye vekalet düzeniyle müdahale edenler Kürtlerin Esad yönetimiyle i?birli?i içinde hareket etti?ini savurup ‘rejimle ba?lar?n? kopar, ÖSO ile birlikte sava?a kat?l’ diye ?art ko?uyorlard?.  Ancak Kürtler ÖSO, Nusra ve son olarak I??D’in sald?r?lar?na kar?? koyarken bu sayede bölgenin halklar?yla ortakl?k zeminini yakalad? ve bunun üzerine demokratik özerkli?in sütunlar?n? dikti. Art?k kendilerini ispat etmi?lerdi. I??D’e kar?? ABD ile ortakl?k ve Arap bölgelerine do?ru geni?leme orijinal planlar? de?i?tirdi. Kanton sistemi Rojava-Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu’na dönü?tü. Bu sahan?n yeni realitesi ve sosyolojiye göre bir güncellemeydi.  Kürdistan’?n bat? k?sk?na atfen kullan?lan Rojava ismi de Araplar ve di?er halklar? sistemin içine almak için terk edildi. Bu yerele yönelik bir esneklikti. Sonra Rakka ve Deyr el Zor da çemberin içine girince Kuzey ve Do?u Suriye Demokratik Özerk Yönetimi kullan?m? tercih edildi. Bu da hem yereldeki realiteye hitap eden hem de olas? müzakerelerde Suriye devletinin toptan reddiyesini önlemeye dönük bir esneklikti. ?imdi özerklik modelinin önünde bu geni?lemenin getirdi?i çok say?da meydan okuma var.  Araplarla Kürtlerin ortakl??? ne kadar kal?c? olacak? Elbette siyasal ve toplumsal alanlarda bir dönü?üm dinami?i uç veriyor ama bunlar iyimser olmak için yeterli de?il. Çünkü bozucu faktörler çok. Bunun yan? s?ra ortakl???n sürmesine temin eden d?? faktörler de Kürtlerin gelecek tasavvurlar? için mutlak garanti sunmuyor.  Bar?? ve yeniden in?a döneminin önünde ciddi engeller var I??D’le sava? biterken yeniden in?a ve bar?? sürecinde Kürtlerin ya da daha genel ifadeyle özerk yönetimin önünde gerçek sorunlar birikiyor. Yerelde kadrolar?n ?srarl? bir ?ekilde siyasal ve toplumsal örgütlenmeye a??r verdikleri görülüyor. Bu konuda bir y?lg?nl??a rastlam?yoruz. F?rat’?n do?usundaki en etkileyici boyut bence bu. Yani kültürel kodlar, a?iret ili?kileri ve devletle olan derin ba?lar?n varl???n? sürdürdü?ü çeli?kili alanlarda ‘demokratik özerklik’ espirisi üzerinden kat?l?m? ve çe?itlili?i art?rmaya dönük çal??malar hala canl?. Yine de ‘fakat’ diyerek baz? ?erhler dü?me gere?i duyuyoruz. Büyük ve zorlu bir co?rafya.  Güvenlik birimlerinin kapasitesiyle ilgili belki sorun yok, insanlar günlük ya?amlar?nda güven hissini kaybetmi? de?il. Buna kar??n kurumsalla?mada ciddi açmazlar var. Mesela mülklerin gasp? ve yolsuzluk vak?alar?n?n ya?and???na dair konu?malara denk geldik. Sorunlara kar?? duyarl?l?k var olan sorunlar?n çözümüne yetmiyor. Kararlar? uygulayacak kolluk gücü ve aksi durumlarda yapt?r?m gücü gerekiyor. Baz? sorunlar eskiden miras ve yönetim bunlara dokunmak ya da dokunmamak aras?nda bocal?yor.  Bundan sonra ikinci büyük meydan okuma rant?n ve gelirlerin da??l?m?yla ilgili olarak kendini gösterecektir. Görü?tü?ümüz temsilciler bu konularda hassasiyetlerini dile getirdiler. Ama zor meseleler. Mülkler, varl???n bölü?ümü ve adalet da??t?m? gibi alanlarda sorun çözücü ve adil bir mekanizma tesis edilemezse demokratik özerkli?in yasland??? halklar?n karde?li?i espirisi aç??a dü?er. ??te o zaman bozucu faktörler devreye girer.  Kürtleri a?an ve çözümü t?kayan faktörler devreye giriyor Mülkler, petrolün payla??m? ve yolsuzluklar gibi konular yönetimin kendi kapasite alan?nda olan zorluklar. Bunun d???nda özerk yönetim birimlerini a?an realiteler var. Mesela Türkiye-ABD ve ABD-Rusya aras?ndaki pazarl?klar?n do?rudan yans?malar? olacakt?r ki bu yereldeki iradeyi a??yor. Bunun yan? s?ra ?am’la müzakere en önemli ç?k?? yolu ama onun önünde ABD ve Türkiye engeli beliriyor. Kilitlenmeyi a?acak ?ey ?am’?n F?rat’?n do?usundaki realiteye denk dü?en cesur bir yakla??m sergilemesidir. ?am ise elindeki kartlar? tüketmeden bunu yapmak istemiyor.  ?dlib badiresini atlat?rsa Suriye devleti önümüzdeki süreçte Kürtlerin pozisyonunu zay?flatacak müdahale kanallar?n? denemesi muhtemeldir. Bu yüzden de Eldar Halil’in sözünü etti?i 2025’e kadar çözümün beklenmemesi yönündeki öngörüsü bana da gerçekçi geliyor. Elbette ak?amdan sabaha dengeler de?i?iyor ve yar?n kendimizi bamba?ka ?eylerden bahsederken bulabiliriz.”